غزل زیبای دیگری از زیب النسا

پیوستی برای یادداشت غزلی از زیب النسا و یادی


گه چو مجنون ز جنون دامن صحرا گیرم
گه چو لیلی ز الم طرّه ی لیلا گیرم

گه زنم پنجه ی امید به سر پنجه ی یأس
گاه دامان تمنا به تمنا گیرم

گه به ناخن جگر حوصله را بشکافم
گه ز بی حوصلگی دست اطبا گیرم

گاه از آتش دل نور به ظلمت بخشم
گاه از بخت سیه پرتوی بیضا گیرم

گاه در بتکده زنّار حمایل سازم
گاه در کعبه ی دل روی مصلا گیرم

گه چو فرهاد دل سنگ به فریاد آرم
گاه چون تیشه بغل با دل خارا گیرم

گاه چون شمع ز سر تا به قدم در گیرم
گاه از خون جگر ساغر و صهبا گیرم

گاه از ناله ی دل، کوه درآرم به فغان
گاه از گریه، قرار از دل خارا گیرم

چه کنم بخت زبون چرخ جفا پیشه ی من
از ضعیفی نتوانم ره عقبا گیرم

آبرو ریخته ام بس ز مذلت بر خاک
خواهم آتش شوم و در همه اعضا گیرم

برخلاف اثر معجزه، ناسور کند
مرهم زخم جگر گر ز مسیحا گیرم

از گدایان توام شاه خراسان! مددی
که چو مرغان حرم در حرمت جا گیرم

بیش از این نیست مرا طاقت دوری ز درت
همتی ده که به راهت سر سودا گیرم

نیست مخفی چو مرا طاقت گفتار آخر
پا به دامان کشم و دامن مولا گیرم



یک: در دیوان زیب النسا (چاپ ایران . انتشارات امیر کبیر. با تحقیق و بررسی: دکتر مهیندخت صدیقیان و دکتر سید ابوطالب میرعابدینی) آنگونه که زنده یاد صدیقیان در مقدمه متذکر شده اند اساس کار بر یکی از نسخه های خطی موجود در کتابخانه موزه ی بریتانیا است به نشانه ی «Cos.311» . ایشان ارزش نسخه ی خطی کتابخانه ی دانشگاه توبینگن را کمتر از این نسخه و بیشتر از دیگر نسخه ها دانسته اند و به همین خاطر نسخه ی دانشگاه توبینگن، نسخه ی بدل به حساب آمده. نمیگویم تصحیح انتقادی، اما من که دقت کردم دیدم دست کم در درستی ترتیب ابیات این غزل، نسخه ی دانشگاه توبینگن آلمان بر آن نسخه ی موزه ی بریتانیا برتری دارد. یعنی به نظرم بی شک ترتیب ابیات آنگونه که در این دیوان چاپ شده است اشتباه، گمراه و مغلوط است. و اتفاقا اینجا نسخه ی بدل کاملا دقیق است و ساختار شعر را توضیح می دهد. به همین خاطر این غزل را براساس نسخه ی توبینگن نوشتم.

حالا در این مورد اگر در صده های آینده کسی مخالفتی داشت من حاضرم با او بحث کنم!

دو: مصرع نخست بیت نهم : «چه کنم بخت زبون چرخ جفا پیشه ی من» یا اشتباه نقل شده است، یا رسا نیست، یا من متوجه نمیشوم. البته معنای کلی مصرع تقریبا مشخص است. اما به نظرم ضعف تالیف دارد.

سه: شاعران بزرگ، به تعداد ابیات هم توجه دارند. هم به تناسبش با مفهوم غزل، هم به اینکه عدد، عدد مقدسی باشد. پس بیاندیش!


غزلی از زیب النسا و یادی

 زیب النسا

السلام ای بعد ما آیندگان رفتنی!
بر شما خوش باد ناخوشهای دنیای دنی

ادامه نوشته